Omurgada yer alan diskler her omur kemiği arasında bulunan, omurga üzerine binen yükü emen, omurganın hareketini ve stabilitesini sağlayan yapılardır.. Her disk sert bir dış halka olan annulus fibrosus ile çevrili jöle benzeri merkezi çekirdekten oluşur... Diskin herniasyonu, jelatinimsi iç disk materyali olan pulpous çekirdeğinin dışarıya doğru çıkıntı yapması veya fıtıklaşması sonucu meydana gelir. Yani daha açık ifadeyle fıtık omurgada disk alanının normal sınırlarının ötesine yer değiştirir. Diskin yer değiştirmesi üst omurgada yer alan servikal disklerde gerçekleşirse boyun fıtığı, bel bölgesindeki disklerde gerçekleşirse bel fıtığı olarak isimlendirilir. Fıtıklaşan disk ilk aşamada genellikle spinal kanala doğru hafif bir çıkıntı yapar. Bu durum bulging, daha ileri aşamada protrüzyon olarak adlandırılır. Ancak dış halka çok aşınmış veya hasarlıysa çekirdek tamamen diskten ayrılabilir. Disk fıtıklaştığında hassas omurilik sinirlerine baskı uygulayabilir. Bunun sonucu olarak etkilenen sinire göre boyun, omuz, kol ve sırtta ağrı görülebilir..
Boyun fıtığı neden olur?
Fıtıklaşmış diskler nadiren çocuklarda görülse de daha çok orta ve ileri yaşta görülür. Boyun fıtığı nedenleri arasında ilk sırada zamanla diski zayıflatan, yaşla birlikte disk dejenerasyonuna neden olan aşınmalar gelir. Bir şeyi kaldırmak, ani bir hareket yapmak disk üzerinde baskıya neden olarak zaten zayıflamış diskin fıtıklaşması ile sonuçlanabilir. Yapılan bu hareket sadece küçük bir ağırlığın kaldırılması ya da yıllardır benzerlerinin yapıldığı, asla sorun olmayacak bir hareket olabilir. Aslında altta yatan temel neden bu hareket değil, diskin yaşla birlikte dejenerasyona uğramasıdır. Yaşlanma süreci 30'lu yaşlardan itibaren disklerin zayıflamasına, elastiki yapılarını kaybetmesine neden olur. Ancak boyun fıtığı olan herkesin dejeneratif sorunları vardır denilemez. Ya da tam tersi de geçerlidir. Disk dejenerasyonu olan, kireçlenme, eklem romatizması gibi sorunları olan kişilerin boyun fıtığı olmayabilir. Ancak bu kişiler fıtık geliştirmeye daha yatkındırlar.
Uzun sürelerle alışkanlık haline getirilen kötü duruş diğer bir boyun fıtığı nedenidir. Kötü duruş sonucu postural kaslar yorulduğunda omuzlar öne doğru yuvarlanmaya başlar. Kafa da öne doğru sürüklenerek servikal omurganın diskleri, bağları ve eklemleri üzerinde aşırı baskı oluşturur. Omurganın doğal yapısı boynun hafif önde olduğu, dik duruş pozisyonudur. Başın daha önde olduğu her durum omurgaya daha fazla basınç yükler. Zamanla aşırı gerginlik disk dejenerasyonuna, eklem, bağ iltihabına, kas gerginliğine neden olarak boyun fıtığı riskini arttırır.
Travma boyun fıtığı nedenleri arasından diğer bir etkendir. Sağlıklı ve sağlam intervertebral diske çok fazla kuvvet uygulandığında disk hasar görerek fıtık oluşturabilir. Boyun üzerine binen ağır bir yük diskin kaldıramayacağı kadar fazla olabilir. Örneğin yüksek bir yerden düşmek omurgaya yüksek miktarda kuvvet yüklenmesine neden olur. Omur kırılabilir veya disk yırtılabilir. Yine orantısız bir şekilde eğilmek ya da yük kaldırmak disklerin kaldırabileceği kapasiteyi aşan basınca neden olarak boyun fıtığına yol açabilir.
Obezite ve hareketsiz yaşam diğer bir boyun fıtığı nedenidir. Vücut ne kadar kilolu olursa hareket etmek için omurgaya binen yük katlanarak artar. Hareketsiz yaşam fıtık riskini arttıran diğer bir etkendir. Esasen kaslar disk üzerine binen yükün bir kısmını üstlenirler. Hareketsiz yaşamla zayıflayan kaslar zaten yaşla birlikte dejenerasyona uğramış disk üzerine binen yükün daha fazla artmasına neden olarak boyun fıtığı riskini arttırır.
Boyun fıtığında ne zaman ameliyat gereklidir?
Birçok boyun fıtığı vakası dinlenme ve koruyucu önlemlerle doğal olarak iyileşir. Ancak dejenere olmaya devam eden, omurilik veya sinir köklerine baskı yapan fıtık tedavisi için ameliyat gerektirebilecek ciddi ağrı, güçsüzlük, uyuşma ve hareket kaybına neden olur. Kalıcı ağrı ve halsizlik günlük aktiviteyi etkiliyorsa, konservatif tedaviye rağmen ağrılarda azalma yoksa cerrahi seçenekler önerilir. Nörolojik defisit varsa konservatif tedavi beklenmeden ameliyat gerekebilir.
Günümüzde boyun fıtığı ameliyatlarında ameliyat sonrası ağrıyı azaltan ve hareketliliği daha kısa sürede geri kazandıran minimal invaziv seçenekler vardır. Hasarlı ve dejenere olmuş diskleri onarmak için minimal invaziv spinal dekompresyon cerrahisi, mikrodiskektomi, lomber füzyon ve total disk protezi prosedürleri uygulanabilir. Minimal invaziv prosedürler ayaktan tedavi bazında gerçekleştirilebilir. Hastalar genellikle ameliyattan sonraki birkaç hafta içinde normal aktivitelerine geri dönebilirler. Boyun fıtığı ameliyatlarında hangi tekniğin uygulanacağını hastanın ve fıtığın spesifik özellikleri belirler.
