ŞAH DAMARI DARLIĞI/ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞI (KAROTİS ARTER STENOZU) ?
Şah damarı darlığını anlamak için baş ve boynun dolaşım sistemini anlamak yararlıdır.. Karotis arteri göğüsteki aortta ortak karotis olarak başlar ve boyundan başa doğru ilerler.. Ellerinizi boynunuzun her iki tarafına yerleştirin ve nabzınızı şah damarlarınızda hissedebilirsiniz. Gırtlak yakınında, ortak karotis damarı dış ve iç şah damarlarına ayrılır.. Dış karotis arterler yüze ve kafa derisine kan sağlar. İç karotis arterler beyne kan sağlar. Aterosklerotik plak oluşumunun en yaygın yeri, ortak karotisin iç ve dış karotis arterlere bölündüğü karotis çatallanmadır...
Şah damarı darlığı, ateroskleroz adı verilen bir süreçte şah damarının giderek daralmasıdır. Normal sağlıklı damar esnektir ve pürüzsüz bir iç duvara sahiptir. Yaşlandıkça, tansiyon ve kan damarı duvarındaki küçük yaralanmalar plak oluşumuna izin verebilir. Plak yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer lifli malzemelerden yapılmış yapışkan bir maddedir. Zamanla, damarın iç duvarındaki plak birikintileri, damarın iç çapı olan lümeni daraltan büyük bir kütle oluşturabilir. Ateroskleroz ayrıca atardamarların sertleşmesine neden olur,, bu da genellikle "atardamarların sertleşmesi" olarak adlandırılır...
Şah damarı darlığının inme riskini artırmasının üç yolu vardır:
- Plak birikintileri büyür ve büyür, damarı ciddi şekilde daraltır ve beyne kan akışını azaltır. Plak sonunda damarı tamamen bloke edebilir (tıkayabilir)
- Plak birikintileri damar duvarını pürüzlendirebilir ve deforme ederek kan pıhtılarının oluşmasına ve beyne kan akışının engellenmesine neden olabilir
- Plak birikintileri parçalanabilir ve kırılabilir, daha küçük bir damara yerleşmek ve beyine kan akışını engellemek için aşağı yönde seyahat edebilir.
Şikayetler nelerdir?
Karotis darlığı olan çoğu insan, damar ciddi şekilde daralıncaya veya pıhtı oluşana kadar hiçbir bulgu göstermez. Şikayetlerin ilk önce geçici bir iskemik atak (TIA) olarak da bilinen bir mini inme ile ortaya çıkması muhtemeldir. Geçici İskemik Ataklar (TIA), beynin kan akışı geçici olarak kesintiye uğradığında ve daha sonra geri yüklendiğinde ortaya çıkar. Şikayetler tipik olarak birkaç dakika sürer ve sonra tamamen düzelir ve kişi normale döner. TIA'lar göz ardı edilmemelidir; bunlar, iskemik felç ve kalıcı beyin yaralanması öncesi hastayı uyaran şikayetlerdir. Geçici İskemik atak(TIA) veya iskemik inme belirtileri, kol veya bacakta güçsüzlük veya uyuşukluk, konuşma güçlüğü, sarkık bir yüz, görme sorunları veya vücudun bir tarafını etkileyen felç içerebilir. Siz veya sevdiğiniz biri bu belirtileri geliştirirse, hemen 112’yi aramalısınız..
Sebepleri nelerdir?
Ateroskleroz, karotis(şah) damar hastalığının ana nedenidir.. Erken yetişkinlikte başlayabilir, ancak şikayetlere neden olması genellikle on yıllar alır. Bazı insanlar otuzlu yaşlarında, bazıları ellili veya altmışlı yaşlarında hızla ilerleyen ateroskleroz geçirir. Ateroskleroz, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara içme ve yüksek kolesterolün neden olduğu damarın iç duvarında hasar ile başlar - özellikle "kötü" kolesterol veya düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL). Diğer risk faktörleri obezite, koroner arter hastalığı, bir aile karotis darlığı öyküsü ve ileri yaştır.
Kalp hastalığı olan kişilerde karotis darlığı gelişme riski artar. Tipik olarak, şah damarları koroner arterlerden birkaç yıl sonra hastalıklı hale gelir.
Tedavi yöntemleri
Açık Ameliyat (Karotis endarterektomi): Plağı çıkarmak için açık bir cerrahidir. Boyunda bir kesi yapılır ve şah damarı bulunur. Geçici klempler, kan akışını durdurmak için darlık olan alanının üstünde ve altında damar boyunca yerleştirilir. Bu süre zarfında boynun diğer tarafındaki şah damarı beyne kan akışını taşır. Şah damarının tıkalı olan alanı üzerinde bir kesi yapılır. Plak birikimi soyulur ve çıkarılır. Daha sonra damar küçük sütürlerle kapatılır ve beyne kan akışını sağlamak için kelepçeler çıkarılır.
Karotis anjiyoplasti / stentleme: Plağı sıkıştıran ve damarın lümenini genişleten minimal invaziv kasıktan girilerek kapalı yapılan bir yöntemdir. Kasıktaki atar damara esnek bir kateter yerleştirilir. Kateter ilerletilerek şah damarına yönlendirilir. Daha sonra, uçta şişirilebilir bir balon bulunan küçük bir kateter şah damarındaki plak boyunca konumlandırılır. Balon, damarı genişletmek ve plağı damar duvarına sıkıştırmak için açılır. Balon daha sonra söndürülür ve çıkarılır. Son olarak, atardamarı açık tutarak plak üzerine stent adı verilen kendiliğinden genişleyen ağ benzeri bir tüp yerleştirilir. Bu yöntemin avantajı kapalı yapılmasıdır riski açık cerrahiye göre daha az olmasıdır. Hasta aynı gün hastaneden taburcu edilip evine gönderilebilir.
