Boyun damar tıkanıklığı,, arterlerin iç duvarında aterom plak birikmesi nedeniyle halk arasında şah damarı olarak bilinen karotis arterlerin daralmasıdır. Karotis arterler beyin, baş ve boyun bölgesine kan ve oksijen sağlayan ana arterlerdir.. Boynun her iki tarafında bulunan iki ana karotis arter vardır. Karotis arter boyun bölgesinde iki dala ayrılır. İç karotis arter beyne kan ve oksijen sağlarken, dış karotis arter yüz, boyun ve kafa derisine kan ve oksijen sağlar. Yaş ilerledikçe özellikle arterin dallandığı bu bölgede plak oluşumu ile birlikte boyun damar daralması görülebilir.. Birçok hastada bu daralma herhangi bir semptomu tetiklemez. Ancak daralmaya neden olan plak parçalanıp kana karışabilir. Beyinde daha küçük damarları tıkayarak emboliye neden olabilir. Bu durumda kan akışı beynin etkilenen bölgelerini besleyemez ve felç meydana gelir. İnmelerin yaklaşık %30 ila %50'sinin kaynağı olan bu daralma beyin felcine neden olduğunda kalıcı sakatlık ya da ölümle sonuçlanabilir..
Boyun damar tıkanıklığı neden olur?
Sigara içmek, fazla kilolu olmak, fiziksel hareketsizlik, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon veya diyabet damar tıkanıklığı riskini arttırır. Aterom plak şah damarı dışındaki diğer arterlerde de oluşabilir. Bu nedenle boyun damar daralması olan kişilerde koroner yetmezlik veya kalp hastalığı daha olasıdır. Atardamarların iç tabakaları doğal kaygan yapısını kaybettiğinde plak oluşmaya başlar. Daralmaya neden olan bu plak tabakası parçalandığında kandaki trombositler bu parçalara yapışır ve kan pıhtısı oluşturur. Pıhtı karotid arteri veya beyin damarlarını kısmen veya tamamen tıkayabilir.
Tedavisi
Boyun damar tıkanıklığı tedavisi felç riskini azaltmayı amaçlar. Tıkanıklığın derecesine göre ilaç tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri ve ameliyatı içerebilir.
Daralma varsa kan şekeri seviyesi ve tansiyonu kontrol altında tutmak çok önemlidir. Pıhtı oluşumunu engelleyen ilaçlar reçete edilebilir. Ayrıca sağlıklı beslenme, sigarayı bırakma, egzersiz yapma veya kilo verme gibi felç geçirme riskini azaltacak yaşam tarzı değişiklikleri önerilir.
Karotis arterde %60 veya daha fazla daralma varsa olası inmeyi önlemek için cerrahi tedavi önerilir. Boyun damar tıkanıklığını açmak için karotis endarterektomi ve stent tedavisi olmak üzere iki farklı cerrahi yaklaşım vardır. Karotis endarterektomi boyunda bir kesi açılarak damardaki plağın temizlenmesi işlemidir. Stent tedavisi ise anjiyografi yoluyla damar içi yöntemle yapılır. Kasıktan girilerek artere küçük bir tüp yerleştirilir. Tüp damar içinden daralmanın olduğu noktaya gönderilir. Daha sonra stent olarak bilinen küçük alaşımlı metal tüp arterin daralan noktasına yerleştirilir. Bazen daralmış arteri açmak için balon da kullanılabilir. Hastalar stent ya da karatis endarterektomi için uygun aday olmayabilir. Hangi operasyonun hangi hastada uygun olduğu ancak hasta özelinde karar verilecek bir durumdur. Örneğin bazen arterin dar kısmı boyundan ameliyatla ulaşılamayacak kadar yüksek olabilir. Bu durumlarda karotis artere stent yerleştirilebilir.
Boyun damar tıkanıklığını önlemek mümkün mü?
Boyun damar daralmasını önlemenin en iyi yolu risk faktörlerinden kaçınmaktır. Sağlıklı beslenme, egzersiz yapma ve sigarayı bırakma karotis arter hastalığı riskinin yanı sıra felç ve kalp hastalığı riskini azaltacak, kanıtlanmış yaşam tarzı değişiklikleridir. Ayrıca boyun damar tıkanıklığı ve felç riskini azaltmak için kan şekeri düzeylerinin, kolesterolün ve tansiyonun kontrol altında tutulması çok önemlidir.
